TNO en EBN hebben in het rapport “Ondergrondse Energieopslag in Nederland 2030-2050” een technische analyse verricht over de toekomstige ondergrondse energieopslagbehoefte en hoe deze kan worden ingepast binnen het potentieel in Nederland. Staatssecretaris Yesilgöz van Klimaat reageert via een Kamerbrief op de bevindingen van dit rapport. Daarbij stelt de staatssecretaris dat grootschalige energieopslag in de ondergrond van o.a. aardgas, warmte, groen gas en waterstof essentieel zal zijn voor de verdere integratie van niet stuurbare energiebronnen.
De staatssecretaris ziet de studie als het startpunt van de ontwikkeling van een beleidskader om tot goede afwegingen te komen voor de realisatie van ondergrondse energieopslag rekening houdend met de maatschappelijke belangen en de technische mogelijkheden. Het voorbereidende werk wordt toegestuurd naar een volgend kabinet die het beleidskader zal moeten opstellen. In de Kamerbrief wordt ingegaan op de potentie van (1) Waterstofopslag, (2) Ondergrondse warmtebuffering en (3) Persluchtopslag en ondergrondse pompaccumulatie.
Waterstofopslag
De staatssecretaris onderschrijft de conclusie uit de studie dat waterstofopslag een belangrijke en noodzakelijke middel zal zijn voor het behouden van de vraag-aanbodbalans in het toekomstige energiesysteem. Volgens TNO en EBN zal al in 2030 behoefte zijn aan grootschalige waterstofopslag. Richting 2030 zal waterstofopslag voornamelijk in ondergrondse zoutcavernes plaatsvinden. Voor de realisatie van dergelijke opties dienen snel pilots te worden ontwikkeld. De benodigde waterstofopslagcapaciteit in de studie wordt ingeschat op 1-4 zoutcavernes in 2030. De ontwikkeling van opslagcapaciteit zal in samenhang moeten worden behandeld met de ontwikkeling van de waterstofketen en bijbehorende transportinfrastructuur. Daarom heeft het kabinet in de Miljoenennota 2022 € 750 miljoen gereserveerd voor de ontwikkeling van het transportnet voor waterstof en € 35 miljoen voor de ontwikkeling van de eerste waterstofopslag projecten.
Uit de studie blijkt dat de waterstof opslagbehoefte tussen 2030 en 2050 fors kan toenemen. Afhankelijk van hoe waterstof wordt toegepast en de mate waarin andere flexibiliteitsopties worden ingezet, varieert de benodigde hoeveelheid waterstofopslagcapaciteit in 2050 sterk. TNO en EBN gaan er vanuit dat, gelet op technische en praktische beperkingen, maximaal 60 nieuwe zoutcavernes zouden kunnen worden aangelegd tussen 2030 en 2050.
De staatssecretaris heeft TNO en EBN gevraagd om onderzoek te doen voorafgaand aan eventuele sluiting van bestaande gasopslaglocaties (ondergrondse ruimte en bijbehorende infrastructuur) of deze capaciteit moet worden behouden voor toekomstige strategische gasreserves dan wel waterstofopslag.
Ondergrondse warmtebuffering
De studie laat zien dat aquifers in de ondergrond een belangrijke rol kunnen spelen als hogetemperatuur-warmtebuffers bij het efficiënter benutten en integreren van constante en seizoensgebonden duurzame warmtebronnen in warmtenetten (geothermie, restwarmte, zonthermie). Daarmee wordt ook het gebruik van secundaire en variabele warmtebronnen, zoals gas, biomassa en elektriciteit gereduceerd. In 2050 kan jaarlijks minstens 2-8% van de warmte geleverd door warmtenetten worden bespaard met de inzet van deze warmtebuffers. TNO en EBN adviseren om te anticiperen bij de aanleg van nieuwe warmtenetten en het verduurzamen van bestaande warmtenetten in combinatie met geothermie, restwarmte en duurzame bronnen zoals zonthermie en warmtepompen, op een eventuele integratie van ondergrondse warmtebuffering door bij het ontwerp rekening te houden met het lokale potentieel voor (hogetemperatuur)warmteopslag.
Persluchtopslag en ondergrondse pompaccumulatie
Uit de energiescenario’s die binnen de studie zijn onderzocht blijkt dat mechanische energie in de vorm van gecomprimeerde perslucht (CAES) en ondergrondse pompaccumulatie (O-PAC) de komende decennia een beperkte rol lijken te gaan spelen voor de nationale leveringszekerheid van energie.
Vervolg
De staatsecretaris ziet op dit moment geen reden om deze technologieën te bevorderen in het kader van de nationale belangen. Dit neemt niet weg dat deze technologieën juist wél een oplossing kunnen bieden voor lokale stabiliteitsproblemen in concrete gebieden van het elektriciteitsnet.
Als overkoepelend advies geven TNO en EBN aan om uiterlijk in 2030 te zorgen voor een beter gedefinieerde blauwdruk van het energiesysteem in 2050 waarin concrete keuzes worden gemaakt omtrent de inzet en planning van de ondergrondse opslag. De ontwikkeling van ondergrondse opslag heeft een lange aanlooptijd. Het tijdig starten met het vooronderzoek en opvolgende aanleg van locaties is daarom essentieel. Daarbij zal rekening moeten worden gehouden met de uiteindelijke afname van aardgasopslag richting 2030 en de toename van vraag naar andere vormen van energieopslag om een balans te vinden in de transitie waarbij de leveringszekerheid en veiligheid altijd zal moeten worden gewaarborgd. Daarom zal de staatssecretaris in het kader van het Programma Energie Systeem (PES) dit onderwerp meenemen om de benodigde keuzes zorgvuldig te kunnen maken. De Tweede Kamer wordt binnenkort nader geïnformeerd over de inhoud van PES.
Daarnaast zal de staatssecretaris het voorbereidende werk opstarten om tot het beleidskader te kunnen komen. Dit houdt in het uitzetten van de in deze brief aangekondigde onderzoeken en het opstellen van de contouren van het beleidskader voor ondergrondse energieopslag. Dit vergt nog verdere uitwerking, die de komende tijd zal plaatsvinden en waarover de Tweede Kamer wordt geïnformeerd. Het is aan een volgend kabinet om een beleidskader uit te werken en hier verder uitvoering aan te geven in het kader van Programma Energie Hoofdinfrastructuur en Programma Energie Systeem.
Lees de gehele Kamerbrief via de volgende link terug: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/10/12/aanbieden-studie-ondergrondse-energieopslag-in-nederland-2030-2050-met-appreciatie.
Bij vragen of opmerkingen over de Kamerbrief kunt u contact opnemen met [email protected]
