Compliment van de Maand: TenneT verkent potentie Long Duration Energy Storage

In onze reeks ‘Compliment van de Maand’ belichten we iedere maand een partij die zich inzet om de energietransitie te versnellen. Voor april gaat onze waardering uit naar TenneT, dat in de Monitor Leveringszekerheid 2025 voor het eerst de effecten van Long Duration Energy Storage (LDES) heeft doorgerekend en zo een belangrijke bijdrage levert aan het begrijpen en waarborgen van onze toekomstige energievoorziening.

Bijdrage Intraday- en multiday- LDES aan leveringszekerheid

LDES onderscheidt zich van conventionele lithium-ionbatterijen doordat het niet slechts enkele uren, maar dagenlang energie kan vasthouden. TenneT heeft daarom twee typen LDES toegevoegd aan het model: intraday-LDES en Multiday-LDES. Intraday-LDES is gemodelleerd met 16 uur aan voorraad per megawatt vermogen, wat neerkomt op 16 MWh per MW dat op elk gewenst moment kan worden ingezet. Multiday-LDES, in de vorm van Compressed Air Energy Storage (CAES), benut ondergrondse zoutcavernes en kan maar liefst 84 uur energie opslaan zonder noemenswaardige verliezen.

De doorrekening toont aan dat intraday-LDES in schaarsteperioden circa 40% van haar capaciteit levert en multiday-LDES zelfs bijna 90%. Ter vergelijking: kortcyclische 2- of 4-uursbatterijen zetten in tekorten slechts ongeveer 12% van hun vermogen in. Dankzij de langere opslagcycli kan LDES dus veel meer “firm vermogen” vrijmaken op momenten dat conventionele flexibiliteitsopties hun grenzen bereiken. Deze extra inzetbaarheid vertaalt zich rechtstreeks in een lagere LOLE (Loss of Load Expectation) en een verminderde EENS (Expected Energy Not Served), zoals in de Monitor is doorgerekend.

Verwachte groei richting 2035

Omdat LDES-systemen overtollige wind- en zonne-energie kunnen bufferen en terugleveren wanneer de productie laag is, zullen ze een steeds belangrijkere rol vervullen. TenneT verwacht dat de geïnstalleerde LDES-capaciteit gestaag toeneemt tot 2033 en daarna nog verder richting 2035. Deze groei ondersteunt volgens Tennet niet alleen de leveringszekerheid, maar helpt ook de afhankelijkheid van fossiele reserves te verminderen en prijsschommelingen in de elektriciteitsmarkt af te vlakken.

Tegelijkertijd benadrukt TenneT de uitdagingen waarvoor LDES staat. De initiële kapitaalkosten zijn hoog en terugverdientijden kunnen tien jaar of langer bedragen, wat particuliere investeerders afschrikt. Bovendien leidt de volatiliteit van elektriciteitsprijzen tot onvoorspelbare inkomsten, waardoor de businesscase onbetrouwbaar lijkt. Ook publieke zorgen over ondergrondse opslag en het gebruik van bepaalde chemicaliën spelen mee.

Aanbeveling en vooruitblik

Om deze obstakels te overwinnen, wijst TenneT op inspirerende voorbeelden uit het buitenland. Het Verenigd Koninkrijk hanteert een Cap-and-Floor-regeling die investeerders een gegarandeerde minimum- en maximuminkomst biedt en zo de risico’s beperkt. Spanje compenseert met Capacity Payments voor beschikbaar vermogen, ongeacht daadwerkelijke inzet, wat investeringen en netwerkstabiliteit bevordert. In Duitsland krijgen projecten subsidie, goedkope leningen en belastingvoordelen, waarna ze op de vrije markt concurreren en profiteren van prijsvolatiliteit.

Op basis van deze internationale voorbeelden adviseert TenneT de Nederlandse overheid om eveneens stimuleringsmaatregelen voor middellange en lange termijn energieopslag te onderzoeken, naast de bekende instrumenten zoals gascentrales, vraagrespons en interconnectie.