Interview met Wytske Postma (NSC) over de rol van energieopslag in de energietransitie

De Tweede Kamerverkiezingen staan voor de deur en Energy Storage NL is benieuwd hoe energieopslag wordt meegenomen in de partijprogramma’s van verschillende politieke partijen. De aanloop naar de verkiezingen staat bij Energy Storage NL in het kader van ‘energieopslag in de politiek’. Voor deze campagne hebben we verschillende Kamerleden geïnterviewd over wat volgens hen het belang is van energieopslag in het energiesysteem. Dit keer aan het woord: Wytske Postma, Tweede Kamerlid namens de NSC.

Wat is volgens jou de belangrijkste meerwaarde van energieopslag in het energiesysteem, op de korte én lange termijn? En hoe zie je de rol van opslag binnen het energiesysteem zelf?

Voor mij is de grootste meerwaarde van energieopslag op dit moment dat het helpt de balans op het net te bewaren. We hebben in Nederland gelukkig ontzettend veel zonnepanelen en we doen het goed met wind op land en op zee. Dat betekent dat we regelmatig met flinke overschotten zitten, vooral in koude periodes met veel zon en wind. Dan moet je die pieken ergens kwijt, en daar is opslag essentieel voor.

Op de korte termijn gaat het vooral om het balanceren gedurende de dag, eigenlijk op uurbasis. Dat is iets wat een goede batterij uitstekend kan doen: energie opslaan wanneer er een piek is, en terugleveren wanneer de vraag toeneemt. Het is echt een balansfunctie.

Op de lange termijn hebben we ook opslag nodig die ons door de donkere wintermaanden kan helpen – denk aan december en januari. Daar is een heel andere vorm van opslag voor nodig, want batterijen redden dat niet. Je hebt dan oplossingen nodig zoals waterstofopslag of warmteopslag, waarmee je voor langere periodes energie kunt vasthouden.

Welke rol zie je voor energieopslag in het tegengaan van netcongestie, en wordt deze potentie volgens jou momenteel voldoende benut?

Ik denk dat energieopslag hier echt een belangrijke bijdrage kan leveren, maar dan moeten we het wel slim organiseren. Wat je nu ziet, is dat er heel veel aanvragen voor batterijen zijn ingediend die eigenlijk lukraak op het net worden geplaatst. Dat komt door de oude regels, waarbij het principe “first come, first serve” gold. Dat helpt ons niet verder.

We moeten veel strategischer kijken naar de locaties. Want voor bedrijven die investeren in opslag maakt het vaak niet uit of ze hun batterij op plek A of plek B neerzetten. Dan is het toch logisch dat we ze sturen naar de plekken waar het net het meest ontlast wordt. Dat scheelt ons niet alleen in kosten voor uitbreiding van het net, maar maakt ook de businesscase sterker.

Daarnaast zie ik kansen op kleinere schaal, bijvoorbeeld in coöperatieve vormen. Bedrijven of buurten die samen een energiehub opzetten met zonnepanelen, een windmolen en een batterij erbij. Daarmee los je lokaal knelpunten op, voorkom je dat netten overbelast raken, en werk je samen op een slimme manier.

Wat is volgens jou de voornaamste reden dat de ontwikkeling en integratie van opslag in Nederland nog achterblijft?

Er spelen eigenlijk meerdere dingen. Allereerst denk ik dat kosten nog steeds een belangrijke factor zijn. Batterijen zijn weliswaar goedkoper geworden, maar op sommige punten is opslag nog steeds aan de dure kant. Dat maakt investeringen soms lastig rond te rekenen.

Daarnaast zie ik dat netbeheerders vaak wat terughoudend zijn. Hun cultuur is nu eenmaal risico-avers: ze zijn gewend om vooral zekerheid te bieden en houden nieuwe technologieën liever nog even op afstand. Opslag is iets nieuws voor ze, en dat maakt het spannend.

Een andere reden is dat beleid en stimulering nog onvoldoende zijn ingericht op opslag. Neem bijvoorbeeld thuisbatterijen. Die zijn tegenwoordig goed verkrijgbaar en niet meer zo duur, maar de uitrol blijft achter omdat er weinig prikkels zijn. Zeker nu de salderingsregeling afloopt, zie je dat veel mensen met zonnepanelen op zoek gaan naar alternatieven om hun energie slim te benutten. Als we daar bijvoorbeeld subsidies of andere stimulansen voor zouden inzetten, kan dat de markt echt een boost geven. De combinatie van hoge kosten, terughoudende netbeheerders en een gebrek aan duidelijke stimulering zorgt ervoor dat opslag in Nederland nog niet zo hard groeit als zou kunnen.

Hoe beoordeel je de huidige opslagstrategie en wat zou er volgens jou moeten verbeteren?

Eerlijk gezegd zie ik op dit moment nog geen echte strategie vanuit de overheid. Er zijn wel losse initiatieven en projecten, maar het ontbreekt aan samenhang en duidelijke regie. Terwijl dat juist heel belangrijk is, want je kunt het elektriciteitsnet niet onbeperkt uitbreiden. Je moet dus slimmer omgaan met wat er al ligt.

Wat mij betreft zou een goede strategie zich vooral moeten richten op locatiekeuze: waar heeft opslag het meeste effect? Bijvoorbeeld bij grote windparken of zonnevelden, of in gebieden waar structureel pieken ontstaan. Als je dat al aan de voorkant meeneemt in de planvorming, kun je veel efficiënter werken.

Daarnaast vind ik dat het Rijk veel meer de regie moet pakken. Gemeenten en provincies staan nu vaak in de kou: zij krijgen aanvragen voor batterijen, maar hebben geen duidelijk kader of richting. Dat leidt tot onzekerheid. Terwijl het in mijn ogen juist een nationale verantwoordelijkheid is om te bepalen hoe we het net beter benutten en waar opslag het meeste toevoegt.

Wat is er volgens jou nodig om van ‘belangrijk vinden’ naar echte prioriteit te gaan?

Ik denk dat er vooral duidelijke regels en prikkels moeten komen. Nu hoor je vaak dat iedereen opslag belangrijk vindt, maar in de praktijk zie je dat het nog niet structureel wordt meegenomen. Een concreet voorbeeld zijn de transporttarieven: opslagprojecten betalen daar nu flink voor, terwijl ze juist kunnen helpen om het net te ontlasten. Het zou logischer zijn om kortingen te geven op plekken waar batterijen echt bijdragen aan het verminderen van netcongestie.

Daarnaast is samenwerking cruciaal. TenneT, de regionale netbeheerders en marktpartijen moeten veel nauwer optrekken. Het gebeurt nog te vaak dat bedrijven hun batterij neerzetten waar de grond goedkoop is, terwijl dat niet altijd de slimste plek in het systeem is. Dat vraagt om geven en nemen van beide kanten. Netbeheerders moeten flexibeler worden, en bedrijven moeten accepteren dat de optimale locatie misschien niet de goedkoopste is.

Als we regels en prikkels goed inrichten en die samenwerking versterken, dan kan opslag echt een prioriteit worden in plaats van iets wat we vooral ‘belangrijk vinden’.

Wat mogen we van NSC verwachten op het gebied van opslag in aanloop naar de verkiezingen?

In ons partijprogramma heeft opslag een duidelijke plek gekregen. We leggen daarbij de nadruk op decentrale oplossingen: buurtbatterijen, energiehubs en coöperaties waarin bewoners en bedrijven samen werken aan hun energievoorziening. Daarmee los je niet alleen lokaal netcongestie op, maar maak je mensen ook echt onderdeel van de energietransitie.

Tegelijkertijd kijken we ook naar grootschalige opslag. Dat gaat niet alleen over batterijen, maar bijvoorbeeld ook over gasopslag in velden zoals in Norg. Daarmee kunnen we in de winter, als de vraag hoog is, de leveringszekerheid garanderen. Opslag zien wij dus heel breed: van kleinschalig in de wijk tot grootschalig op nationaal niveau.

Wat ik belangrijk vind, is dat opslag geen bijzaak meer is, maar een normaal onderdeel van het energiesysteem. Net zoals opwek en transport dat zijn. Alleen dan kunnen we echt een robuust en toekomstbestendig systeem bouwen.