Compliment van de maand: Europese Commissie ziet opslagvermogen groeien naar 171 GW

In de berichtenreeks ‘compliment van de maand’ willen we iedere maand stilstaan bij een stakeholder die op zijn of haar manier de implementatie van energieopslag probeert te versnellen. Voor de maand november gaat ons compliment uit naar het rapport ‘Overview of Energy Storage Deployment in Europe’ van de Europese Commissie, opgesteld door het Joint Research Centre. Het rapport biedt een actueel en diepgaand overzicht van de uitrol van energieopslag in Europa, de beleidskaders en de uitdagingen en kansen voor lidstaten zoals Nederland.

Europese ontwikkelingen: snelle groei, maar ook uitdagingen

Europa staat op een kantelpunt in de uitrol van energieopslag. In totaal zijn er 2.356 energieopslagprojecten geïdentificeerd, goed voor een gezamenlijk vermogen van bijna 171 GW. Daarvan is 70 GW operationeel en wordt 97 GW verwacht vóór 2030. Deze cijfers laten zien dat de pijplijn aan projecten groot is en dat investeerders vertrouwen hebben in de markt. Toch zijn er ook uitdagingen: de implementatie van beleid en het wegnemen van marktbelemmeringen gaan niet overal even snel.

Het rapport maakt duidelijk dat pumped-storage waterkracht (PSH) nog steeds de grootste bijdrage levert aan het geïnstalleerde vermogen. Tegelijkertijd zijn lithium-ion batterijen bezig aan een sterke opmars en vormen ze het grootste deel van de geplande nieuwe installaties. Dit weerspiegelt het groeiende vertrouwen in batterijen als flexibele en schaalbare oplossing voor de integratie van hernieuwbare energie.

Trends en ontwikkelingen bij lidstaten

De verschillen tussen lidstaten zijn groot. Landen als het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië en Spanje behoren tot de koplopers qua geïnstalleerd vermogen en geplande projecten. Zo heeft het VK een sterke pipeline van batterijprojecten, mede dankzij een goed functionerend regelgevend kader en een actieve markt voor ancillary services. Duitsland investeert fors in langetermijnopslag (LDES) en stimuleert innovatie via publieke consultaties en subsidies. Griekenland heeft met succes veilingmechanismen geïntroduceerd voor batterijopslag, wat geleid heeft tot scherpe prijzen en een snelle uitrol. In Zuid-Europa, met name Spanje en Portugal, speelt pumped hydro een grote rol in de flexibiliteit van het net.

Het rapport laat zien dat de meeste lidstaten inmiddels energieopslag opnemen in hun nationale energie- en klimaatplannen (NECP’s), maar slechts een minderheid formuleert concrete doelstellingen. Dit gebrek aan duidelijke targets en versnipperde regelgeving vormt een rem op de uitrol van opslag. De Europese Commissie benadrukt daarom het belang van nationale strategieën, snellere vergunningverlening en het wegnemen van marktbelemmeringen zoals ongelijke netwerktarieven en trage procedures.

De positie van Nederland binnen Europa

Nederland bevindt zich in de middenmoot als het gaat om geïnstalleerde opslagcapaciteit. Ons land kent een aantrekkelijk investeringsklimaat door hoge prijsvolatiliteit en netcongestie, wat opslag commercieel interessant maakt. Toch remmen hoge transporttarieven, trage vergunningprocedures en het ontbreken van een nationale strategie de groei. Volgens het rapport zijn er in Nederland weliswaar diverse projecten in ontwikkeling, maar blijft het aandeel in het Europese totaal beperkt. Vooral op het gebied van grootschalige batterijopslag en innovatieve technologieën is er ruimte voor versnelling.

Het rapport onderstreept dat Nederland, net als andere lidstaten, gebaat is bij een duidelijke langetermijnvisie en het wegnemen van structurele barrières. Zonder grootschalige opslag dreigt curtailment van zon- en windenergie en blijft gas als back-up noodzakelijk. Tegelijkertijd biedt een slimme combinatie van zon, wind en batterijen kansen om de systeemkosten te verlagen en het gasgebruik fors terug te dringen.

Energy Storage NL heeft recent via haar Marktonderzoek Energieopslag de opslagontwikkelingen in Nederland geïdentificeerd. In het onderzoek concludeert de brancheorganisatie dat de opslagcapaciteit in 2025 is verdubbeld naar 2.1 GWh. Echter wordt geconcludeerd dat er een veelvoud van deze opslagcapaciteit nodig in een nieuw en weersafhankelijk energiesysteem. Het gehele Marktonderzoek van Energy Storage NL is hier te downloaden.

Conclusies en aanbevelingen uit het rapport

Het rapport concludeert dat energieopslag essentieel is voor het realiseren van een veilig, veerkrachtig en koolstofarm energiesysteem. De belangrijkste aanbevelingen zijn:

• Versnel de uitrol van energieopslag door nationale strategieën en concrete doelstellingen te formuleren.
• Harmoniseer regelgeving en netwerktarieven om een gelijk speelveld te creëren binnen Europa.
• Versnel vergunningverlening en ondersteun innovatie, bijvoorbeeld op het gebied van batterijrecycling en veiligheid.
• Stimuleer flexibiliteit via marktmechanismen en ondersteuningsregelingen, zodat opslagprojecten sneller rendabel worden.
• Zorg voor transparantie en traceerbaarheid in de hele keten, onder meer via de verplichte EU-batterijpaspoort vanaf 2027.

De Europese Commissie roept lidstaten op om energieopslag structureel te verankeren in hun beleid en investeringsagenda’s. Alleen zo kan de energietransitie betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam worden gerealiseerd.