Zoektocht naar flexibiliteit dringt door tot warmtetransitie

De warmtetransitie vordert moeizaam. Gelukkig zijn er de laatste tijd lichtpuntjes, er worden eindelijk stappen gemaakt. De publieke opinie rond warmtenetten is voorzichtig wat positiever. Vanuit de industrie wordt nadrukkelijk gekeken naar elektrificatiemogelijkheden, ingegeven door stijgende gasprijzen. Maar ook verduurzamingsverplichtingen uit Europa dragen hieraan bij. Helaas zet netcongestie een rem op dit positivisme. Veel initiatieven zijn gedreven door elektrificatie door middel van grootschalige warmtepompen en elektrische boilers. En waar links en rechts nog best mooie initiatieven worden gerealiseerd, maakt netcongestie het toch voor de meeste partijen lastig om op grote schaal te elektrificeren. Ook hier biedt energieopslag echter uitkomst!

Warmteopslag bij warmtenetten

Kalavasta heeft in opdracht van Energy Storage NL (ESNL) en InvestNL onderzoek gedaan naar de potentie van warmteopslag in warmtenetten. Hieruit blijkt dat de kosten voor warmteproductie lager worden, en de CO2- en stikstofuitstoot afneemt. Belangrijker, in de context van deze column, is echter dat wordt opgemerkt dat het inpassen van warmteopslag het inperken van productie van duurzame bronnen – curtailment – kan verminderen. Dit door in momenten van mindere stroomvraag warmte te gaan produceren en op te slaan voor later gebruik – loadshifting.
Praktijkvoorbeelden zijn er inmiddels. Zoals bijvoorbeeld Eneco, die warmtebuffering heeft toegepast in een bestaand warmtenet in Utrecht en Nieuwegein. Ook Devo past in Veenendaal een warmteopslag toe in een nieuw warmtenet voor 900 nieuwbouwwoningen.

Flexibiliteitspotentie

Warmteopslag heeft de eigenschap dat deze altijd lokaal wordt ingezet: zo dicht mogelijk bij de gebruiker. Hetzelfde geldt voor de conversie van stroom naar warmte; Power2Heat. Je hebt het dan vaak over middenspanningsaansluitingen. Hiermee ontstaat flexibiliteit bij de afnemer, die prima ingezet kan worden voor loadshifting. In dat geval wordt dus meer stroom afgenomen in de daluren. Het biedt de mogelijkheid de benuttingsgraad van het elektriciteitsnet serieus te vergroten. Bijkomend voordeel is dat bij de meeste warmteopslag-technieken het in verhouding relatief eenvoudig is om de stap van 4-uurs -naar bijvoorbeeld 24-uursopslag te maken. Dit aangezien het grootste deel van de investeringen al is gedaan – vermogengerelateerde componenten. Het vergroten van opslagcapaciteit biedt dus een mooie kans om de flexibiliteit te vergroten.

Vooruitblik

Er zijn er nog weinig financiële prikkels om op loadshifting te gaan sturen. Voorbeeld hiervan zou kunnen zijn: time-ofuse-tarieven doortrekken op het middenspanningsnet. De initiatieven die er zijn, komen vooral voort uit het oplossen van congestieproblemen met alternatieve transportrechten (atr’s), en ondernemers die vooruitlopen. Er zijn extra prikkels nodig om tot realistische businesscases te komen, en schaal te kunnen maken. Maar al met al zijn er voldoende haakjes om erop te vertrouwen dat de warmtetransitie echt los gaat komen, mede door inzet van opslag. Het flexibel elektrificeren van de warmtevraag geeft industrie en bouwwereld weer ruimte en biedt grote kansen voor ‘BV Nederland’.

Siebe Geerts
Raad van Advieslid Energy Storage NL

Deze column werd gepubliceerd in Storage Magazine maart 2025