TenneT benadrukt cruciale rol van batterijen in toekomstig elektriciteitssysteem
De energietransitie versnelt en stelt ons elektriciteitssysteem voor grote uitdagingen. Nu traditionele energiebronnen zoals kolen en gas plaatsmaken voor zon en wind, neemt de variatie in energieaanbod toe. Om vraag en aanbod continu in balans te houden, is flexibiliteit essentieel. In een nieuw position paper schetst TenneT de rol van grootschalige batterijen in het hoogspanningsnet en benadrukt het belang van een zorgvuldige inpassing om systeemwaarde te realiseren.
Flexibiliteit en systeemwaarde
Batterijen vervullen een steeds belangrijkere functie in het elektriciteitssysteem. Zo kunnen ze energie opslaan bij overschotten en deze terugleveren wanneer er schaarste ontstaat. Zo bieden ze flexibiliteit en stabiliteit. Daarnaast kunnen batterijen op verschillende markten zowel financiële als systeemwaarde leveren. Ze kunnen inkomsten genereren op balanceringsmarkten, door regelvermogen te leveren of energie op te slaan en later – wanneer de prijzen hoog zijn – terug te leveren. Dit draagt bij aan prijsstabilisatie. Tegelijkertijd kunnen batterijen ingezet worden voor congestiemanagement, waardoor het net op piekmomenten wordt ontlast. Bovendien maakt hun snelle reactievermogen ze geschikt voor systeemdiensten zoals balanshandhaving en spanningsregulering.
Co-locatie en lange termijn opslag
Een belangrijke ontwikkeling is co-locatie: het combineren van batterijen met bestaande zonne- of windparken. Dit voorkomt extra netaansluitingen, bespaart kosten en vermindert druk op het elektriciteitsnet. Naast kortdurige opslag groeit de behoefte aan Long Duration Energy Storage (LDES). Hoewel LDES op korte termijn nog beperkt inzetbaar is, zal het op lange termijn bijdragen aan leveringszekerheid en integratie van hernieuwbare energie.
Groei in batterijvermogen
Tot op heden is er in Nederland nog geen officiële opslagdoelstelling vastgesteld. TenneT maakt in de scenario’s aannames op basis van de verwachte marktontwikkeling. Volgens de Monitor Leveringszekerheid 2025 verwacht TenneT dat in 2030 tussen de 5 en 7 GW aan batterijvermogen economisch rendabel is in het elektriciteitssysteem. Dit is een bijstelling ten opzichte van eerdere ramingen. Door de afbouw van conventioneel regelbaar vermogen zoals kolen- en gascentrales, de sterke toename van de elektriciteitsvraag en weersafhankelijke invoeding, zal de vraag naar flexibiliteit na 2030 blijven toenemen. Batterijen kunnen daar een belangrijke rol in spelen en voor 2050 loopt de verwachting op naar ruimte voor 14 tot 27 GW aan opgesteld batterijvermogen.
Ruimtelijke en economische aspecten
Voor een optimale ruimtelijke inpassing werkt TenneT aan een overzicht van stations waar TDTR-ruimte beschikbaar is. Dit helpt overheden bij het reserveren van locaties voor batterijprojecten. Overheden op nationaal en regionaal niveau zoeken duidelijkheid over hoeveel ruimte zij moeten reserveren voor batterijprojecten en waar deze idealiter gerealiseerd moeten worden. Overheden kunnen batterijontwikkelaars en netbeheerders helpen door aan te geven welke locaties wel en niet ruimtelijk geschikt zijn voor de ontwikkeling van batterijen. Hiermee kunnen zij de markt en netbeheerders sneller duidelijkheid geven over de haalbaarheid van projecten.
Uitdagingen bij inpassing en ongelijk speelveld
De inzet van batterijen brengt ook uitdagingen met zich mee. Wanneer batterijen primair reageren op marktprikkels, kunnen ze juist extra druk op het net veroorzaken. TenneT stelt daarom randvoorwaarden voor een veilige en betrouwbare inzet. Via instrumenten zoals congestiemanagement, capaciteitssturende contracten (CSC) en alternatieve contractvormen zoals tijdsduurgebonden transportrecht (TDTR) zorgt TenneT ervoor dat batterijen bijdragen aan systeemwaarde.
Batterijen kunnen een belangrijk onderdeel vormen van het toekomstige elektriciteitssysteem. Ze bieden flexibiliteit, ondersteunen de integratie van hernieuwbare energie en kunnen bijdragen aan het verminderen van netcongestie. Maar economisch gezien staat de businesscase voor batterijen in Nederland momenteel onder druk door hoge transportkosten en een ongelijk speelveld ten opzichte van buurlanden. In België zijn batterijen vrijgesteld van transportkosten, terwijl Duitsland deels subsidieert. In Nederland blijkt een rendabele businesscase vrijwel alleen mogelijk via het Tijdsduurgebonden Transportrecht (TDTR)-contract, dat gebruikmaakt van restruimte op het net.
Inbreng Energy Storage NL
ESNL heeft meegedacht over de invulling van dit paper. ESNL adviseerde om niet alleen op TDTR te focussen, maar ook andere contractvormen zoals CSC/CBC te benoemen. Het is belangrijk duidelijk te maken dat ook batterijen zonder volledige TDTR-toekenning rendabel en maatschappelijk relevant kunnen zijn. Daarnaast gaf ESNL mee dat TenneT alleen over eigen netvlakken spreekt en dat op MS geen TDTR bestaat, om misverstanden bij gemeenten te voorkomen.
