Terwijl Nederland vol verwachting uitkijkt naar een nieuw kabinet, blijft het politieke landschap bezaaid met onbeantwoorde vragen en onvermijdelijke problemen. Van toekomstige bestuurders wordt gevraagd om nu écht te gaan besturen. De huidige kabinetsformatie biedt daarmee een enorme kans om impasses te doorbreken en duidelijke keuzes te maken. Lang hebben we vertrouwd op de veerkracht van onze samenleving bij de uitdagingen van nu, ook in ons energiebeleid. Maar dit blijkt niet altijd waterdicht. We zijn trots op de betrouwbaarheid van onze elektriciteitsinfrastructuur, en terecht. Toch zijn we ook verrast door de recente ontwikkelingen die het
systeem onder druk zetten. Het blijkt moeilijk om het ‘koperen plaat’-principe los te laten en écht werk te maken van slimme en flexibele oplossingen, waaronder energieopslag in elektriciteit, warmte en moleculen.
Onvoldoende flexibiliteit raakt ons allemaal
Voldoende opslag is nodig om het energiesysteem te balanceren en overbelasting te voorkomen. Als dit niet op orde is, krijgt iedereen daarmee te maken: de scholier die de trein neemt naar een examen, het bedrijf met groeiambities, de huiseigenaar met zonnepanelen, en ook de huurder die zich zorgen maakt over de energierekening. Het beschermen van energiezekerheid is dan ook een fundamentele taak van de overheid, vooral voor de meest kwetsbare groepen. De vraag is daarbij niet langer of we een energietransitie willen, maar hoe we het voor burgers en bedrijven zo simpel en betaalbaar mogelijk houden. Daarvoor is voldoende flexibiliteit door opslag en conversie nodig. Terwijl de markt staat te springen om hiermee aan de slag te gaan, blijven de onzekerheden groot. Het ontbreekt aan een duidelijk doel voor opslag, zoals wel bestaat voor zon, wind en elektrolyse. Daarnaast moeten er knopen worden doorgehakt over locatiekeuze en stimulering.
Meer maatregelen nodig
Netbeheerders spreken van een ‘maakbaarheidsprobleem’. Niets nieuws – de mensheid heeft altijd met schaarste moeten kampen. Daarom moeten we elk middel aangrijpen. Voorstellen zoals de tijdsduurgebonden korting op nettarieven voor het hoogspanningsnet en de subsidie voor batterijen bij zon-pv zetten een stap in de goede richting. De uitwerking kost echter tijd die we niet hebben. Terwijl we wachten op meer informatie over de toekomstige energiemix haalt de realiteit ons in. Om de enorme kosten van netcongestie te drukken, moeten de randvoorwaarden op orde zijn. De huidige maatregelen, zoals versneld bijbouwen en het verplicht terugschakelen van de industrie, worden ‘onorthodox’ genoemd. Maar is dit genoeg? Energieopslag kan het net snel ontlasten en zorgt voor een efficiëntere inzet van duurzame energie. Dit zorgt voor lagere energieprijzen en beschermt de Nederlandse economie. Vanuit de overheid is inzetten op energieopslag dan ook geen doel op zich, maar noodzakelijk om regie te houden over de energietransitie.
Maak vandaag moedige keuzes
Andere landen binnen de EU voeren actief beleid voor de inzet van energieopslag, bijvoorbeeld door deze tijdelijk vrij te stellen van de nettarieven. Het uitblijven van zulke keuzes in Nederland zorgt niet alleen voor grote onzekerheid, maar zet ook onze concurrentiepositie onder druk. Daarom zou een nieuw kabinet heldere doelen moeten stellen richting 2030 en 2050 om genoeg opslag te realiseren waar de baten voor Nederland het grootste zijn. Niet wachten tot de problemen zo groot zijn dat we wel moeten, maar zelf sturen op de gewenste vermogens en locaties. De oplossing van morgen vraagt om moedige keuzes vandaag. Het verder uitstellen van moeilijke keuzes maakt de maatschappelijke kosten op termijn alleen maar hoger. Deze tijd vraagt om politici die niet bang zijn voor kritiek en durven kiezen voor innovatieve oplossingen en technologieën. Hopelijk nemen de formerende partijen deze verantwoordelijkheid serieus en lukt het hen om de stap te zetten van overleg naar oplossing.
Peter Oortmann
Projectmanager Belangenbehartiging bij Energy Storage NL
Deze column werd gepubliceerd in Storage Magazine maart 2024
