Waar kan je batterijen het beste inzetten? Naar mijn mening in congestiegebieden. Mits de batterijen netondersteunend worden ingezet. De flexibiliteit die een batterij kan leveren kan op verschillende markten worden verward: de day-ahead markt, intraday, onbalans, primaire, secundaire of tertiaire reservemarkt en GOPACS, wat staat voor Grid Operators Platform for Congestion Services. Elke markt heeft zijn eigen uitdagingen en kansen.
Weinig prijsvolatiliteit
In het verleden werden batterijen vaak ingezet op de primaire reservemarkt, maar deze markt is verzadigd geraakt. De onbalansmarkt is interessant, maar kan ook slechts een beperkt vermogen accommoderen zoals recentelijk is te zien met veel gevallen van tweezijdige prijsvorming. De secundaire reservemarkt is aantrekkelijk, maar momenteel uitdagend vanwege de vereiste om 24 uur lang te moeten leveren in één richting. De day-ahead markt is groot maar kent nog te weinig prijsvolatiliteit voor een rendabele businesscase van een batterij. De liquiditeit op GOPACS is laag en biedt dus slechts sporadisch kansen.
Volledige controle
Belangrijk is dat de prijsprikkels van deze markten vaak op nationaal of Europees niveau spelen, behalve op de congestiemarkt GOPACS. Een batterij die op deze landelijke markten is geoptimaliseerd, houdt geen rekening met lokale congestie. Dit kan leiden tot onbedoelde verergering van congestieproblemen.
Recentelijk zijn proeven gestart waarbij batterijen puur worden ingezet voor congestiedoeleinden, zoals bij de Efteling (Enexis) en in Scheveningen (Stedin). De netbeheerder heeft volledige controle over de batterij en zorgt ervoor dat de onbedoelde effecten niet optreden. Dit betekent ook dat het een kostbare oplossing is en niet leidt tot optimaal gebruik van de batterijcapaciteit, er is geen “value stacking”. Toch leren deze pilots ons een belangrijke les, namelijk dat er grote kansen liggen voor batterijtechnologie bij het leveren van congestiediensten.
Geef een prikkel
De oplossing voor een kosteneffectieve inzet van deze techniek is simpel: geef een prikkel aan de batterij-exploitant zodat hij precies datgene doet wat het beste is voor ons energiesysteem op alle verschillende niveaus – lokaal, nationaal en Europees. Dit kan onder andere worden bereikt door middel van alternatieve contractvormen zoals Alternatieve Transport Rechten (ATR), bijvoorbeeld het tijdsduurgebonden transportrecht (ATR85) datnhopelijk per 1 april 2025 van kracht wordt op het hoogspanningsnet. In deze contractvorm mag de netgebruiker in 85 procent van de tijd gebruiken maken van zijn gecontracteerde vermogen, in de overige 15 procent (1616 uren per jaar) krijgt hij op afroep-basis geen toegang tot het net voor afname (bijvoorbeeld laden van batterij bij afnamecongestie) of invoeden (ontladen bij opwekcongestie). Een ander voorbeeld is de “Time Of Use” tarieven die hopelijk vanaf 1 januari 2025 gaan gelden, ook weer op het hoogspanningsnet. Hierbij wordt een korting tot 40 procent geboden als je de afname weet te beperken tot alleen de daluren voor wat betreft afname.
Net-positieve inpassing
In mijn optiek is dit een goede eerste stap maar onvoldoende. De potentie van batterijen om het net te ondersteunen is groter. In plaats van deze aan de zijlijn te zetten moeten we streven naar een net-positieve inpassing van energieopslag, waarbij batterijen actief bijdragen aan het oplossen van congestie én het balanceren van het net. Energy Storage NL werkt samen met netbeheerders aan een model-capaciteitssturingscontract (CSC) waarmee batterijexploitanten op afroep van netbeheerders kunnen worden ingezet om met name opwekcongestie te verlichten en tevens andere nuttige functies te vervullen. De batterijexploitant zorgt dat de batterij voldoende vol is om gedurende de congestieperiode te kunnen leveren. Op deze manier kunnen batterijen multifunctioneel worden ingezet terwijl zij een eerlijke en realistische vergoeding ontvangen voor congestiediensten. Dit is essentieel voor een efficiënt en veerkrachtig energiesysteem.
Robert Kleiburg
Bestuurslid ESNL, voorzitter werkgroep elektriciteitsopslag
Deze column werd gepubliceerd in Storage Magazine mei 2024
