Afgelopen maandag heeft het ministerie van KGG in een Kamerbrief een update gegeven over de acties in de Routekaart Energieopslag. Begin 2023 is deze Routekaart in samenspraak met ESNL ontwikkeld, met als doel om de rol van energieopslag in het energiesysteem beter te duiden en acties te identificeren om dit te bevorderen. Via de verstuurde Kamerbrief wordt de voortgang van acties nu geëvalueerd en geactualiseerd.
Update in Kamerbrief: kabinet werkt aan flexdoel
De update van de routekaart energieopslag benadrukt het belang van energieopslag als onderdeel van een flexibel energiesysteem, zonder een specifieke nationale doelstelling vast te stellen. Nederland zal vanaf 2026 tweejaarlijks rapporteren over flexibiliteitsdoelen, inclusief opslag, in lijn met Europese regelgeving. Het kabinet werkt aan verbeterde monitoring en scenariomodellen om de groei van energieopslag beter te voorspellen. Het kabinet onderzoekt daarbij ook scenario’s voor een sterke groei van batterijen na 2030 en ontwikkelt een visie op de benodigde flexibiliteitsoplossingen in een CO2-vrije elektriciteitsketen.
Met decentrale overheden maakt het kabinet in 2025 interbestuurlijke afspraken over het ruimtelijk faciliteren van batterijen als onderdeel van de afspraken over de doorontwikkeling van het energiesysteem. Onder meer wordt verkend of aanpassing van de Omgevingswet hiervoor nodig is danwel kan helpen.
Een speerpunt is het stimuleren van Long Duration Energy Storage (LDES), dat bijdraagt aan netstabiliteit en leveringszekerheid. Omdat marktprijzen de maatschappelijke waarde van LDES onvoldoende weerspiegelen en investeringen achterblijven, wordt LDES opgenomen in de DEI+ subsidie van 2025.
De Kamerbrief verwijst daarnaast naar het onderzoek van de kosten en baten van warmteopslag bij warmtenetten door Invest NL en Energy Storage NL waarin o.a. is aangetoond dat warmteopslag de kosten in warmtenetten kan verlagen. Het ministerie overweegt op dit moment om een vervolgstudie te doen naar de financieringsopties voor warmteopslag. Daarnaast wordt gewerkt aan een handreiking voor warmteopslag voor decentrale overheden, ondersteund door een factsheet via het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie.
Voor moleculenopslag, met name waterstof, publiceert het kabinet in 2025 een visie op veilige ondergrondse opslag, met bijbehorende maatregelen. Een gezant is aangesteld om dit proces te begeleiden. De gezant komt later dit jaar naar buiten met haar advies
Reactie Energy Storage NL: Nationaal programma Flex en Opslag
Energy Storage NL is blij om te lezen dat ook het nieuwe kabinet zich achter het belang van energieopslag schaart en zich committeert aan de opgeschreven acties iot de Routekaart. Desalniettemin mist ESNL in de geüpdatete versie van de routekaart de ambitie die nu nodig is voor de versnelling van energieopslag.
Stijgende energiekosten, grotere problemen rondom netcongestie en de wens om energieonafhankelijk te worden, laten zien dat energieopslag – zowel in elektriciteit, warmte- en moleculen – onmisbaar is voor een betaalbaar, stabiel en onafhankelijk energiesysteem. De urgentie om daarom toe te werken naar voorwaardes die een versnelde ontwikkeling van energieopslag stimuleert, ontbreekt volgens de branche in de geactualiseerde Routekaart.
Concreet pleit ESNL ervoor om gericht te prioriteren uit de ruim zeventig acties die nu in de Routekaart vermeld staan. De geselecteerde prioriteiten die hieruit voortvloeien moeten uiteindelijk terugkomen in een Nationaal Programma ‘Flex en opslag’, zoals ook eerder voor Waterstof en Groen gas is gemaakt. Daarmee kan veel gerichter worden gestuurd op de ontwikkeling van energieopslag in Nederland. Voor dit Nationaal Programma doet ESNL alvast de volgende onderstaande suggesties.
- Flex- en opslagdoelstelling
De minister constateert, in lijn met het ESNL-Marktonderzoek 2024, dat de eerste opslagprojecten momenteel van de grond komen. Dit gebeurt omdat ontwikkelaars momenteel veel risico nemen omdat belangrijke verdienmarkten snel vol geraken. Uiteindelijk zal er niet een ‘aantal gigawatten’ aan opslag gerealiseerd moeten worden, maar een veelvoud daarvan om tot een volledig duurzaam energiesysteem te komen. Alleen al voor batterijen wordt maximaal 70 GW in 2050 aan batterijvermogen door Netbeheer Nederland verwacht. De Routekaart presenteert geen strategie om naar dergelijke grootten toe te bewegen. Een flexibiliteitsdoelstelling, met een subdoelstelling voor energieopslag, is daarom nodig. Een concrete doelstelling die inzicht geeft in opslagbehoefte op hoog- midden- en laagspanning is essentieel, waaraan een concreet tijdspad met mijlpalen en keuzemomenten gekoppeld moet worden. Zo ontstaat er duidelijkheid geeft het zekerheid over de gewenste hoeveelheid en invulling van energieopslag in het energiesysteem.
- Financieringsaanpak
Er heerst op dit moment veel onzekerheid over zowel de korte- als lange termijn financierbaarheid van energieopslag. Op de korte termijn zien we dat de stijgende transporttarieven in toenemende maten op de businesscase drukt. Het nieuwe tijdsduurgebonden transportrecht (TDTR, eerder genoemd “ATR85”), waarmee een korting mogelijk wordt voor opslag, is een mooie eerste stap. Het zorgt er helaas niet voor dat het groeiende ongelijke speelveld met omliggende landen worden aangepakt. Daarnaast zien we nu al dat belangrijke verdienmarkten als snel vol geraken waardoor de lange termijn businesscase voor energieopslag onduidelijk is. Dit alles zorgt ervoor dat financiers nog steeds huiverig zijn om significant kapitaal beschikbaar te stellen. Energy Storage NL heeft daarom eerder onderzoek gedaan naar de baten van energieopslag in het energiesysteem. Daaruit komt naar voren jaarlijks zo’n €300 miljoen aan systeembaten oplevert, zonder dat er vanzelfsprekend een vergoeding tegenover staat. Zo kunnen batterijen netbeheerderskosten omlaag brengen en kan warmteopslag de warmtekosten omlaag brengen. Het is belangrijk dat de overheid, netbeheerders en de opslagsector daarom tot een financieringsaanpak komen waarin wordt nagedacht over gerichte subsidies, passende vergoedingen en nieuwe markten, zoals een capaciteitsmarkt, die aansluiten bij de verwachte- en noodzakelijke groei van opslag in het energiesysteem.
- Handelingsperspectief Provincies en Gemeenten
In de Routekaart ontbreekt een concreet handelingsperspectief voor provincies en gemeenten. De ambitie om in 2025 interbestuurlijke afspraken voor batterijen met provincies en gemeenten te maken, wordt door de branche toegejuicht. In gesprek met provincies en gemeenten wordt namelijk vaak gesproken over het gebrek aan duidelijkheid vanuit de Rijksoverheid en netbeheerders over waar, hoeveel en onder welke voorwaarden opslag moet komen te staan. Hierdoor stokt het vergunningverleningsproces voor opslag, terwijl versnelling juist nu noodzakelijk is. De opslagsector wil daarom samen met Rijksoverheid en netbeheerders geschikte opslaglocaties in kaart brengen en de randvoorwaarden creëren die als basis kunnen dienen voor de vergunningverlening. - Systeemintegratie via energieopslag
Energieopslag maakt systeemintegratie mogelijk. Daarvoor is het wel belangrijk dat elektriciteitsopslag, warmteopslag en moleculenopslag niet langer los van elkaar worden behandeld, zoals nu het geval is in de Routekaart Energieopslag, maar juist met elkaar gaan acteren in één energiesysteem.
We zien dat te veel aan opgewekte elektriciteit in toenemende mate voor problemen gaan zorgen. Dit heeft grote gevolgen voor o.a. congestie als voor de financierbaarheid van zon en wind. We moeten daarom nu al nadenken over een afwegingskader wat er met deze overtollige elektriciteit wordt gedaan. Slaan we deze elektriciteit bijvoorbeeld eerst in batterijen op en als deze vol zijn converteren we deze dan richting warmte(opslag) en moleculen(opslag)? Dit vraagt om systeemkeuzes die verder gaan dan het curtailen van wind- en zonenergie.
Energieopslag als sluitstuk toekomstig energiesysteem
Energy Storage NL komt later dit jaar met een Nationaal Actieplan Energieopslag waarin de sector het kabinet wil voorzien van nieuwe voorstellen voor de Routekaart Energieopslag. De branche kijkt met vertrouwen naar de verdere samenwerking met het kabinet om uiteindelijk energieopslag het sluitstuk te maken van het toekomstige energiesysteem.
